Zwyrodnienie stawów to jedna z najczęstszych chorób układu ruchowego. Chociaż najczęściej dotyka seniorów, może rozwinąć się także u osób w młodszym wieku. Czym się objawia? Jak wygląda diagnostyka i leczenie choroby zwyrodnieniowej stawów? Wyjaśniamy.
Spis treści:
- Choroba zwyrodnieniowa stawów — co to za schorzenie?
- Najczęstsze objawy choroby zwyrodnieniowej stawów
- Skąd bierze się zwyrodnienie stawów?
- Rozpoznanie i leczenie choroby zwyrodnieniowej stawów: jak wygląda?
- Niefarmakologiczne leczenie ChZS
- Farmakologiczne leczenie zmian zwyrodnieniowych stawów
Choroba zwyrodnieniowa stawów — co to za schorzenie?
Choroba związana ze zwyrodnieniem stawów (ChZS) jest dość trudna do bardzo precyzyjnego opisania. Choć to jedna z najczęściej rozpoznawanych dolegliwości układu ruchowego, nadal nie wypracowano jednej, spójnej definicji [1]. Najczęściej jednak mówi się o patologicznych procesach w obrębie chrząstki stawowej oraz podchrzęstnej warstwy kości, więzadeł, tkanek okołostawowych, a także torebki stawowej i błony maziowej. W ich wyniku może dochodzić do zwyrodnienia stawów, a więc ich uszkodzenia i upośledzenia funkcji stawów [1].
Najczęstsze objawy choroby zwyrodnieniowej stawów
Objawy zwyrodnienia stawów są bardzo charakterystyczne, a przy tym problematyczne. Do tych najważniejszych zalicza się[2]:
- ból stawów o różnym nasileniu;
- ograniczenie ruchomości w stawie i jego sztywność;
- zmiany zapalne stawów;
- trzeszczenie stawów.
Mogą one objąć różne stawy. Najczęściej pojawiają się:
- zwyrodnienie stawu biodrowego;
- zwyrodnienie stawu kolanowego;
- zwyrodnienie stawu barkowego;
- zwyrodnienie stawu skokowego;
- zwyrodnienie stawu dłoni;
- zwyrodnienie stawu łokciowego.
Symptomom nie towarzyszą zazwyczaj objawy ogólnoustrojowe.
Choroba rozwija się w powolny sposób, zazwyczaj występują w niej okres zaostrzenia i załagodzenia objawów i stale postępuje [2].
Skąd bierze się zwyrodnienie stawów?
Zwyrodnienie stawów może mieć dwie postaci: pierwotną oraz wtórną. Ta pierwsza jest częstsza i najczęściej powiązana z działaniem różnych czynników mechanicznych i biologicznych [2]. Mogą to być np. typ wykonywanej pracy, typ sylwetki (np. otyłość), a także wiek i płeć. Jak pokazują badania, np. uszkodzenie stawów kolanowych stwierdza się u 19-28% osób po 45 r.ż. i 37% osób po 60 r.ż. Natomiast uszkodzenie stawów biodrowych dotyczy 27% osób po 45 r.ż.. Zauważono również, że kobiety, zwłaszcza po 50 r.ż. są bardziej narażone na zmiany zwyrodnieniowe stawów kolanowych i drobne stawy rąk niż mężczyźni [1].
Za to wśród przyczyn wtórnych zmian zwyrodnieniowych stawów wymienia się:
- urazy stawów, zarówno ostre, jak i przewlekłe;
- podłoże metaboliczne, np. chorobę Wilsona czy Gauchera – obie są schorzeniami genetycznymi, w przebiegu których najczęściej występują objawy neurologiczne, a także uszkodzenia wątroby;
- problemy endokrynologiczne, w tym nadczynność przytarczyc, niedoczynność tarczycy czy cukrzycę;
- choroby kości i stawów, takie jak złamania, dna moczanowa, reumatoidalne zapalenie stawów czy chorobę Pageta (wiąże się ona m.in. z deformacjami i zanikiem kości w połączeniu z objawami neurologicznymi) [2].
Rozpoznanie i leczenie choroby zwyrodnieniowej stawów: jak wygląda?
Jeśli pojawiła się choroba zwyrodnieniowa stawów, w większości przypadków nie są możliwe jej całkowite wyleczenie ani pełne przywrócenie układu ruchu do wcześniejszego stanu. Leczenie może jednak wyraźnie załagodzić jego przebieg, a także poprawić jakość życia[2]. Jego przebieg jest uzależniony od typu zmian, czyli od tego, które stawy są nimi objęte. Ważny jest także stopień zaawansowania choroby, czyli np. to, jak duże ograniczenia mobilności występują u pacjenta.
Dlatego zanim lekarz wskaże metody leczenia ChZS, przeprowadza pogłębioną diagnostykę. Obejmuje ona przede wszystkim wykonanie RTG stawów i najczęściej również innych badań obrazowych, np. TK, MR, USG lub scyntygrafii. Są one niezbędne w procesie rozpoznania różnicowego[2].
Metody leczenia ChZS są zarówno farmakologiczne, jak i niefarmakologiczne.
Niefarmakologiczne leczenie ChZS
Kluczowym elementem leczenia ChZS są działania niefarmakologiczne. Warto wśród nich wymienić[2]:
- dietę, która a doprowadzić do przywrócenia prawidłowej masy ciała, jeśli pacjent zmaga się z nadwagą lub otyłością;
- aktywność ruchową dostosowaną do poziomu objawów ze strony układu stawowego; mogą to być np. ćwiczenia równowagi czy joga;
- fizjoterapię, a w szczególności kinezyterapię, której celem jest ograniczenie natężenia bólu stawów oraz poprawa i utrzymanie ruchomości układu kostnego;
- przyrządy ortopedyczne, które wspomogą leczenie stawów i codzienne funkcjonowanie; w zależności od obszaru, który jest dotknięty zmianami, mogą to być np. stabilizatory, laska, kula czy orteza.
Farmakologiczne leczenie zmian zwyrodnieniowych stawów
Leczenie farmakologiczne ma przede wszystkim przeciwdziałać dolegliwościom bólowym, a w efekcie poprawić jakość życia. Stosuje się takie m.in. leki przeciwbólowe jak[2]:
- preparaty z grupy NLPZ, czyli niesteroidowe leki przeciwzapalne – preferowane jest podanie miejscowe, bezpośrednio na bolący staw i jego okolice – zwłaszcza w przypadku ChZS rąk i stawów kolanowych; w tej roli może być zastosowany np. Diky, zawierający najwyższe steżężenie diklofenaku do stosowania miejscowego (4%)[3]; przy znacznym natężeniu ból leki NLPZ można w najmniejszej skutecznej dawce przyjmować również doustnie;
- paracetamol (max. dobowa dawka 4 g, ale w leczeniu przewlekłym podaż jest utrzymywana na niższym poziomie) lub tramadol (ale nie inne opioidy) doustnie.
W okresie nasilenia dolegliwości mogą być wstrzykiwane glikokortykosteroidy. Czasami podawane są też leki przeciwdepresyjne z grupy inhibitorów wchłaniania zwrotnego serotoniny i noradrenaliny.
Wykorzystuje się też wolno działające leki objawowe, np. glukozaminę. siarczan chondroityny czy diacereinę, a także zastrzyki z kwasu hialuronowego. Zakres podawanych preparatów zależy od kondycji pacjenta.
Zabiegi regeneracyjne chrząstki stawowej i leczenie operacyjne nie są stosowane rutynowo, ale mogą być wykorzystane przy uporczywym bólu i znacznej niesprawności ruchowej. Wykonuje się np. alloplastykę stawu czy zabiegi artroskopowe.
Najczęściej zadawane pytania dotyczące rozwoju choroby zwyrodnieniowej
1. Czy choroba zwyrodnieniowa stawów jest dziedziczna?
Wśród czynników rozwoju ChZS znajdują się te genetyczne, np. mutacja genu COL2A1, jednak ta choroba ma znacznie bardziej złożony zespół przyczyn [1].
2. Jakie badania wykonuje się przy rozpoznaniu ChZS?
Podstawa to RTG, a w następnej kolejności inne badania obrazowe, np. TK, MR. Istotny jest też wywiad z pacjentem i badanie fizykalne przeprowadzone przez lekarza.
3. Co jeść przy chorobie zwyrodnieniowej stawów?
Należy przede wszystkim zadbać o zdrowo zbilansowaną dietę, która pozwoli zachować prawidłową sylwetkę [2].
Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.
Bibliografia:
[1] Klimiuk P.A., Kuryliszyn-Moskal A., Choroba zwyrodnieniowa stawów, Po Dyplomie, [online], dostęp 29.06.2023: https://podyplomie.pl/system/products/sample_pdfs/000/002/617/original/8_reumatologia_wyd2.pdf [2] Zimmermann-Górska I., Goncerz G., Szczepański L., Choroba zwyrodnieniowa stawów, Medycyna praktyczna, [online], dostęp 29.06.2023: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.16.13. [3] strona Dikyspray.pl; dostęp 29.06.23 r.
