Sport w każdej postaci, szczególnie ten wyczynowy, wiąże się z kontuzjami i uszkodzeniami narządu ruchu1. Urazy takie jak zwichnięcie, skręcenie czy złamanie zdarzają się nawet tym, którzy ze sportem mają niewiele wspólnego. Każdego dnia bowiem ludzkie ciało poddawane jest różnym formom aktywności ruchowej, nawet przy wykonywaniu podstawowych czynności. Czasem wystarczy niefortunnie stanąć lub upaść i uderzyć w twardą powierzchnię, by powstał uraz, a razem z nim rozwinął się ból2. Obrzęk i pozostałe objawy urazów sportowych często można zwalczyć przy pomocy prostych domowych sposobów. Są jednak sytuacje, kiedy nie obejdzie się bez interwencji lekarza. Jak postępować w przypadku wystąpienia łagodnego lub umiarkowanego urazu? Kiedy warto skonsultować się z lekarzem? Odpowiadamy!
Zwichnięcie, skręcenie, złamanie – najczęstsze rodzaje urazów
Najczęściej występujące obrażenia powstałe w wyniku urazu, które powodują ostre dolegliwości bólowe, to:
- stłuczenie – obrażenia tkanek miękkich powstają na skutek zadziałania siły zewnętrznej po bezpośrednim wystąpieniu urazu lub pośrednio przez przeniesienie siły urazu na tkanki miękkie. Gdy dochodzi do stłuczenia tkanek miękkich w bezpośrednim polu działania jakiejś siły zewnętrznej, np. uderzenia, następuje uszkodzenie tkanek i zgniecenie naczyń krwionośnych, powstaje krwiak w obrębie tkanek miękkich, widoczny jako zasinienie pod skórą. Na skutek pośredniego działania urazu, np. przy odgięciu stawu, dochodzi do naciągnięcia tkanek miękkich, w tym więzadeł, torebki stawowej czy mięśni. Jeśli działające siły przekroczą wytrzymałość danych struktur, to następuje częściowe lub całkowite ich rozerwanie. Stłuczenie to częsty uraz kolana i kończyny górnej (różnych partii ręki), w tym uraz barku i łokcia3;
- zwichnięcie – polega na przemieszczeniu powierzchni stawowych kości względem siebie, poza fizjologiczne położenie. Dochodzi do niego wskutek działania siły przekraczającej wytrzymałość torebki stawowej i otaczających więzadeł. W miejscu urazu może pojawić się obrzęk, ból, nieprawidłowe ułożenie, upośledzenie ruchomości i zniekształcony obrys stawu. Zwichnięcia zasadniczo mogą dotyczyć każdego stawu, ale są to częste urazy łokcia i kości przedramienia, stawów międzypaliczkowych palców rąk czy stawu śródręczno-paliczkowego ręki4;
- skręcenie – dochodzi do niego w momencie nieprawidłowego przeniesienia siły działającej na staw. Torebka stawowa i więzadła stawowe ulegają rozciągnięciu, może dojść do ich częściowego przerwania, ale powierzchnie stawowe nie ulegają całkowitemu przemieszczeniu względem siebie, nie należy mylić zatem skręcenia ze zwichnięciem. Objawy skręcenia to ból, krwiak, niekiedy niestabilność w stawie. Skręcenie to powszechny uraz stawu skokowego, który dotyczy m.in. biegaczy i sportowców5;
- złamanie – to przerwanie ciągłości kości, następujące na skutek urazu, czyli siły działającej z zewnątrz. Złamania mogą dotyczyć wszystkich kości i występować w różnych ich fragmentach. Powodują ból, obrzęk, zasinienie, problemy z poruszaniem, deformację, krwawienia (złamania otwarte). Złamanie jest to częsty uraz nadgarstka i stopy6.
Pojawiający się nagle ból niekoniecznie musi być skutkiem urazu mechanicznego. Przyczyną mogą być powstające przez długi czas mikrourazy, które doprowadzą do powstania zmian zwyrodnieniowych.
Przyczyny występowania kontuzji tkanek miękkich, stawów, ścięgien i więzadeł
Urazy powstają na skutek działania bardzo wielu czynników i występowania różnych okoliczności. Do częstych przyczyn należy;
- pominięcie rozgrzewki na początku i rozciągania na koniec ćwiczeń,
- nadmierna aktywność fizyczna,
- zbyt intensywny trening w stosunku do możliwości,
- użytkowanie nieodpowiedniego sprzętu,
- uprawianie sportów walki (tzw. kontaktowych),
- trening w trudnych warunkach atmosferycznych,
- nieodpowiedni stan obiektu sportowego (np. śliska nawierzchnia),
- zbyt wczesny powrót do treningów po urazie.
Pamiętajmy, że każdy sport niesie za sobą ryzyko kontuzji. Osobom amatorsko uprawiającym sport zaleca się unikanie urazów poprzez dostosowanie form aktywności do możliwości.
Jakie objawy towarzyszące urazom powinny zaniepokoić?
Każdy rodzaj uszkodzenia może powodować nieco inne objawy, po których można mniej więcej ocenić, czy doszło do urazu jedynie powierzchownego, czy poważnego, wymagającego konsultacji lekarskiej. Nie każdy ból stawu kolanowego czy łokciowego po urazie powinien niepokoić, ale taki, któremu towarzyszy obrzęk, zniekształcony obrys stawu, osłabienie siły mięśniowej czy upośledzenie ruchomości już tak. Zasadniczo z lekarzem powinno skonsultować się skręcenie stawu, zwichnięcie i złamanie. Do specjalisty powinno się udać także wtedy, gdy wystąpi uraz kręgosłupa. Jedynie stłuczenie nie wymaga konsultacji lekarskiej i można radzić sobie z nim domowymi sposobami4,5,6.
Łagodzenie bólu i objawów urazu domowymi sposobami
Na łagodny lub umiarkowany uraz stopy, kolana czy łokcia można zastosować takie sposoby jak7:
- unieruchomienie kończyny – wskazana jest ochrona części ciała, która uległa uszkodzeniu w celu niepogłębiania urazu. Pacjent może założyć specjalną opaskę elastyczną czy opatrunek uciskowy, wspomoże to odciążanie i oszczędzanie kończyny;
- odpoczynek – przez okres 24–48 godzin od urazu powinno się odciążać i oszczędzać uszkodzoną część ciała;
- chłodzenie – zaleca się stosowanie zimnych okładów w obrębie uszkodzonego stawu przez minimum 10 minut nawet co 2–3 godziny;
- ucisk – w przypadku obrzęku zalecane jest zastosowanie umiarkowanego ucisku;
- uniesienie kończyny – wskazane jest unoszenie uszkodzonej części ciała/kończyny ponad poziom klatki piersiowej (serca);
- stosowanie leków przeciwbólowych – na silny ból można stosować leki przeciwbólowe i przeciwzapalne (NLPZ).
Jak wygląda leczenie urazów sportowych? Przy zwichnięciu konieczne jest nastawienie, natomiast złamanie może wymagać operacji. Decyzje medyczne podejmowane są jednak dopiero po wykonaniu badań takich jak RTG, USG, TK czy MRI.
Najczęściej zadawane pytania dotyczące bólu towarzyszącego urazom:
1.Co stosować na ból po urazie?
Na łagodny i umiarkowany ból towarzyszący urazom stosować można leki przeciwbólowe i przeciwzapalne (NLPZ) w formie miejscowej lub doustnej.
2.Kiedy iść do lekarza z bólem po urazie?
Konsultacji lekarskiej warto zasięgnąć, gdy doszło do zwichnięcia, skręcenia lub złamania i ból nie mija pomimo zastosowanego leczenia domowego.
