Czym jest ból mięśni i stawów? Przyczyny i rodzaje bólu, rozpoznanie i leczenie

Ból pochodzenia mięśniowo-szkieletowego jest zjawiskiem powszechnym wśród osób dorosłych. Silny ból może dotyczyć samych mięśni, a także stawów czy kości. Wywołać go mogą zarówno przeciążenia, urazy, jak i choroby. Ustalenie źródła dolegliwości bólowych umożliwiają liczne badania diagnostyczne, z kolei leczenie planuje się w zależności od rodzaju i przyczyny bólu. Sprawdź, co może powodować bóle mięśniowo-stawowe i jak z nimi skutecznie walczyć.

Przyczyny bólu mięśni i stawów oraz kości – jakie są?

Ból może być spowodowany wieloma przyczynami np. infekcjami i chorobami ogólnoustrojowymi, zmianami zwyrodnieniowymi, stanami zapalnymi (w tym chorobami reumatycznymi), chorobami nowotworowymi, wysiłkiem fizycznym, nadmiernym rozciąganiem i urazami, przeciążeniami, wadami wrodzonymi, a także problemami psychologicznymi lub socjalnymi. Wśród najczęstszych przyczyn wymienia się także stany chorobowe dotyczące konkretnych kończyn, np. zespół cieśni nadgarstka czy zespół niespokojnych nóg. Za ostry ból mięśniowo-szkieletowy, podobnie zresztą, jak i za przewlekły, odpowiadać również może zespół przewlekłego zmęczenia¹.

Najczęściej u osób dorosłych występują¹:

• ból krzyża (30–40%),
• ból w obrębie obręczy barkowej (15–20%),
• rozlany ból mięśniowo-szkieletowy (10–15%),
• ból kolan,
• zespół stawu skroniowo-żuchwowego.

Ok. 27% dorosłej populacji Polski zgłasza długotrwałe lub nawracające dolegliwości bólowe spowodowane różnymi przyczynami. Wśród najczęściej występujących rodzajów bólu znajduje się ten związany z chorobą zwyrodnieniową – dotyczy ok. 60% mężczyzn i 70% kobiet w wieku 65 lat, a z wiekiem jego częstość się zwiększa. Choroby narządu ruchu są najczęstszym powodem bólu przewlekłego¹.

Przyczyny bólu przewlekłego (najczęściej zgłaszane)¹:

• choroba zwyrodnieniowa stawów (34%),
• choroba krążka międzykręgowego (16%),
• reumatoidalne zapalenie stawów (8%),
• bóle pourazowe (16%),
• migrenowe bóle głowy (8%).

Wiek i płeć są czynnikami ryzyka przewlekłego bólu mięśniowo-szkieletowego. Kobiety cierpią na ból szyi i karku, barków, kolan czy ból pleców ok. 1,5 raza częściej niż mężczyźni. 3 razy częściej niż mężczyźni cierpią również na bóle reumatyczne z powodu reumatoidalnego zapalenia stawów¹.

Jakie czynniki zwiększają ryzyko wystąpienia bólu stawów, mięśni i kości?

Czynniki sprzyjające schorzeniom układu ruchu to¹:

• siedzący tryb życia,
• nieprawidłowe odżywianie prowadzące do nadwagi i otyłości,
• stosowanie używek,
• nadużywanie leków.

W związku z tym ryzyko wystąpienia dolegliwości bólowych ze strony narządu ruchu można zmniejszyć poprzez:

• prawidłowe podnoszenia i dźwiganie ciężkich przedmiotów,
• odpowiednio dopasowaną intensywność oraz rodzaj aktywności fizycznej,
• dbanie o prawidłową postawę ciała podczas wykonywania codziennych czynności,
• ćwiczenia izometryczne i relaksacyjne,
• ograniczenie stresu,
• zdrowe odżywianie.

Jak rozpoznać rodzaj bólu? Najczęstsze objawy bólu

Spotkać się można z różnymi rodzajami bólu. Może mieć on charakter ostry, przewlekły lub tępy, może być zlokalizowany w mięśniach lub rozlany, a także promieniować do innych partii ciała. Ból mięśniowy może dotyczyć jednego mięśnia lub grupy mięśniowej. Niektórzy pacjenci zgłaszają uogólniony ból całego ciała¹.

Bólom związane z układem mięśniowo-szkieletowym towarzyszyć mogą takie objawy jak^1,2:

• miejscowa lub uogólniona tkliwość mięśni,
• zaburzenia funkcji mięśni,
• ograniczenie ruchomości,
• sztywność stawów,
• skurcze mięśni,
• uszkodzenie tkanek miękkich,
• obrzęk,
• nieprzyjemne doznania zmysłowe.

Wraz z postępującym uszkodzeniem i stanem zapalnym objawy w ciągu kilku dni lub tygodni mogą stopniowo narastać, aż przejdą w stan chroniczny¹. Dodatkowo towarzyszyć bólowi mogą objawy ogólne takie jak gorączka, poczucie „rozbicia” czy zmęczenie.

Bóle mięśniowo-stawowe – diagnostyka

Podstawą rozpoznania jest szczegółowo przeprowadzony wywiad lekarza z pacjentem i badanie przedmiotowe. Przedstawiając lekarzowi swoje objawy, warto zwrócić uwagę na:

• umiejscowienie bólu,
• czy ból gdzieś promieniuje (np. do kręgosłupa, do pięty),
• charakter bólu (np. kłujący, piekący, tępy),
• natężenie bólu (np. niewielki, umiarkowany, silny, nie do zniesienia),
• zależność bólu od:

1. pozycji ciała,
2. pory dnia (np. w nocy),
3. wykonywanych ruchów.

Aby precyzyjnie ustalić przyczynę bólu, specjaliści najczęściej kierują pacjenta na badania obrazowe. W diagnostyce bólów mięśniowo-szkieletowych zastosowanie znajduje m.in. prześwietlenie RTG, USG, tomografia komputerowa (TK) czy rezonans magnetyczny (MRI).

Jak wygląda leczenie bólu mięśni, kości i stawów?

Postępowanie lecznicze w przypadku bólu mięśniowo-szkieletowego bez względu na przyczynę występowania ma na celu przede wszystkim złagodzenie dolegliwości bólowych, ale także poprawę czynności i ograniczenie niesprawności. Jeśli to możliwe, leczenie powinno wyeliminować źródło bólu, a jeśli nie, to zwolnić postęp choroby i zapobiec jej następstwom¹.

Na ból ostry u pacjentów z chorobami zapalnymi stawów o różnorakim podłożu lekami z wyboru są niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ). Z kolei w objawowym leczeniu farmakologicznym choroby zwyrodnieniowej stawów biodrowych i kolanowych lekiem pierwszego rzutu w bólu łagodnym lub umiarkowanym jest paracetamol. Włączenie innych leków przeciwbólowych należy rozważyć, gdy leczenie paracetamolem nie przyniesie efektów. U pacjentów z bólem nieneuropatycznym zastosowanie znajdują NLPZ w formie miejscowej (zewnętrznej) w postaci maści, żelów, sprayów i plastrów¹.

U pacjentów z bólem przewlekłym pochodzenia mięśniowo-szkieletowego o nasileniu od umiarkowanego do silnego, który obniża jakość życia i uniemożliwia normalne funkcjonowanie, stosuje się opioidy lub opioidy w połączeniu z lekami nieopioidowymi¹.

Aby dowiedzieć się, jakie środki przeciwbólowe powinno się stosować w konkretnej przypadłości, należy skonsultować się z lekarzem .

Najczęściej zadawane pytania dotyczące bólu:

1. Co to są bóle mięśniowo-szkieletowe?

Są to bóle mięśni, stawów i kości, których źródłem są zaburzenia mięśniowo-szkieletowe. Wywołać je może wiele różnych problemów zdrowotnych.

2. Jakie badania wykonać w diagnostyce bólów mięśniowo-szkieletowych?

Najwięcej informacji o stanie układu mięśniowo-szkieletowego dostarczają badania obrazowe takie jak RTG, USG, TK czy MRI.

Bibliografia:

1. Kocot-Kępska M., Ból mięśniowo-szkieletowy – epidemiologia, patofizjologia, leczenie, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2015 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/bol/wytyczne/119763,bol-miesniowo-szkieletowy-epidemiologia-patofizjologia-leczenie (dostęp: 2022.08.29.)).
2. Guła Z., Ból stawów: przyczyny, objawy i leczenie, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2022 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/objawy/64576,bol-stawow (dostęp: 2022.08.29.))