Zwyrodnienia stawów rąk – przyczyny, objawy i metody leczenia

Odczuwasz ból lub zesztywnienie w okolicach palców? Zauważasz ich pogrubienie lub zniekształcenie? To mogą być objawy choroby zwyrodnieniowej stawów rąk [1]. Dowiedz się, na czym dokładniej polega ta dolegliwość, z czego się bierze i w jaki sposób można zmniejszyć dolegliwości.

Spis treści:

• Czym jest choroba zwyrodnieniowa stawów rąk?
• W których stawach rąk najczęściej pojawiają się zmiany zwyrodnieniowe?
• Jakie są objawy choroby zwyrodnieniowej stawów rąk?
• Skąd bierze się zwyrodnienie stawów rąk?
• Diagnostyka w przypadku rozwoju choroby zwyrodnieniowej rąk
• Jak leczy się pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawów międzypaliczkowych bliższych i dalszych?

Czym jest choroba zwyrodnieniowa stawów rąk?

Ręce to jeden z obszarów układu ruchu, które stosunkowo często dotyka choroba zwyrodnieniowa stawów, czyli artroza. Ta dolegliwość jest efektem procesów patologicznych zachodzących w obszarze chrząstki stawowej, warstwy podchrzęstnej kości, więzadeł torebki stawowej, błony maziowej oraz tkanek znajdujących się dookoła stawów [2]. Ta degeneracja stopniowo postępuje, a wraz z nią u pacjenta pojawiają się kolejne uciążliwe dolegliwości. Co ważne, przy zwyrodnieniach nie obserwuje się zazwyczaj objawów ogólnoustrojowych [1].

Warto wiedzieć, że zwyrodnienie stawów w obszarze rąk stwierdza się nawet u 27% osób po 25 r.ż.[2].

W których stawach rąk najczęściej pojawiają się zmiany zwyrodnieniowe?

Stany zwyrodnieniowe dotykają najczęściej obszarów dłoni, a zatem obejmują tzw. drobne stany rąk. Najczęściej są nimi dotknięte[1]:

• stawy międzypaliczkowe dalsze (MPD) palców II-V;
• stawy międzypaliczkowe bliższe (MPB) palców II-V;
• stawy nasady kciuka.

Lokalizacja zmian i dolegliwości ma zatem wpływ na jej diagnostykę.

Jakie są objawy choroby zwyrodnieniowej stawów rąk?

Co do zasady zmiany zwyrodnieniowe w stawach dają podobne objawy, niezależnie od tego, który obszar układu ruchu atakują [1]. Najczęściej towarzyszą im:

• bóle w stawie o różnym stopniu nasilenia;
• ograniczona ruchomość stawu, a zatem np. jego sztywność;
• deformacja obrysów kostnych stawów, trzeszczenie czy tkliwość palpacyjna[1].

W przypadku choroby stawów rąk pojawiają się również objawy specyficzne. Są to[1][2]:

• guzki Heberdena i Boucharda, najczęściej w okolicy stawów MPD[1];
• pogrubienie palców i ich podwichnięcie (charakterystyczne zniekształcenie);
• stan zapalny w obrębie stawów, który może wywołać np. obrzęk.

Z czasem w przebiegu choroby zwyrodnieniowej może się również pojawić upośledzenie sprawności rąk. Najczęściej jest to związane z pojawiającymi się jednocześnie wysiękami oraz ubytkami kostnymi. Takie zmiany zwyrodnieniowe w stawach rąk są typowe dla nadżerkowej postaci tej choroby [1].

Skąd bierze się zwyrodnienie stawów rąk?

Na poziomie fizjologicznym pojawienie się zmian patologicznych to efekt zaburzeń biomechaniki stawu oraz zmian fizykochemicznych właściwości chrząstek oraz innych tkanek w stawie. W rezultacie dochodzi do nieodwracalnych uszkodzeń w obrębie stawów, a co za tym idzie — do pogorszenia jakości życia[2].

Gdy zaś chodzi o czynniki ryzyka, które zwiększają zagrożenie zmianami zwyrodnieniowymi u pacjentów, na liście wymienia się[1]:

• podeszły wiek;
• czynniki mechaniczne, czyli np. te związane z wykonywaniem prac manualnych stwarzających duże obciążenie dla rąk (np. w przemyśle tekstylnym) czy uprawianiem sportów typu wspinaczka górska, podnoszenie ciężarów itp.;
• przebyte urazy.

Na stany degeneracyjne są także bardziej narażone kobiety czy osoby palące papierosy [2].

Natomiast postać wtórna omawianego schorzenia może być powiązana z różnorodnymi schorzeniami. Jej wystąpieniu mogą sprzyjać np.[2]:

• choroby metaboliczne, np. Wilsona, Gauchera czy hemochromatoza;
• choroby endokrynologiczne, w tym nadczynność przytarczyc, cukrzyca oraz otyłość;
• choroby związane z odkładaniem soli wapnia, np. chondrokalcynoza, w wyniku której dochodzi do zaburzeń produkcji chondroityny (głównych składników chrząstki);
• dna moczanowa;
• reumatoidalne zapalenie stawów;
• różnego rodzaju neuropatie.

Diagnostyka w przypadku rozwoju choroby zwyrodnieniowej rąk

Osoby, które obserwują u siebie objawy związane z degeneracją stawów w obszarze rąk, powinny zgłosić się do lekarza. Diagnostyka może objąć[2]:

• badanie podmiotowe i przedmiotowe, w którym lekarz oceni wygląd stawu, lokalizację ewentualnej bolesności, zakres ruchów czynnych i biernych czy stabilność więzadeł;
• badania obrazowe — najczęściej RTG;
• badania laboratoryjne — czasami lekarz zaleca oznaczenie OB czy CRP, aby zweryfikować obecność zapalenia w stawie.

Jak leczy się pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawów międzypaliczkowych bliższych i dalszych?

Zmiany zwyrodnieniowe, do których już doszło w stawach MPD, MPB czy nasady kciuka, nie da się odwrócić. Nie ma więc możliwości zastosowania leczenia przyczynowego, a jedynie objawowe [2]. Gdy zmiany obejmują stawy rąk, kluczowymi kwestiami są działania z obszaru rehabilitacji[1].

Fizjoterapia

Często stosowane są zarówno terapia manualna, jak również ćwiczenia fizyczne, wykonywane wspólnie z rehabilitantem, jak i samodzielnie.

Fizykoterapia

W jej ramach często stosowana jest np. krioterapia, a zatem okłady z lodu. Zazwyczaj są stosowane przez 15-20 min dziennie, początkowo 3 lub 4 razy dziennie, a w późniejszym okresie wedle potrzeb. Alternatywnie stosuje się spray chłodzący[3].

Środki przeciwbólowe i przeciwzapalne

Przy zwyrodnieniowych zmianach w obrębie stawów rąk najczęściej zalecane jest podanie miejscowe leków z grupy NLPZ, czyli  niesteroidowych leków przeciwzapalnych[3]. Zazwyczaj aplikuje się środki zawierające diklofenak. Ta substancja o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym w najwyższym stężeniu do stosowania miejscowego znajduje się np. w sprayu DIKY[4].

W niektórych przypadkach bezpośrednio do stawów kończyn górnych są podawane tzw. blokady, czyli zastrzyki do wnętrza stawu. Tą metodą aplikuje się zazwyczaj glikokortykosteroidy lub kwas hialuronowy[3].

Leczenie chirurgiczne w przypadku choroby zwyrodnieniowej dotykającej obszar rąk rozważa się wyłącznie, gdy zmiany są bardzo zaawansowane, poważnie ograniczają jakość życia i są trudne do opanowania innymi metodami. Wykonanie zabiegu wymaga dogłębnej konsultacji z lekarzem.

Najczęściej zadawane pytania dotyczące zwyrodnienia stawów rąk:

1. Czy da się wyleczyć zwyrodnienie stawów rąk?

Nie ma możliwości odwrócenia zmian degeneracyjnych, które już zaszły w stawach rąk. Możliwe jest jednak spowolnienie rozwoju choroby oraz leczenie objawowe, prowadzące do uśmierzenia bólu, zwiększenia ruchomości i ogólnej poprawy komfortu życia[2].

2. Jakie leki na zwyrodnienie stawów rąk?

Stosuje się przede wszystkim leki przeciwbólowe, zwykle podawane miejscowo. Zazwyczaj jest to maść, żel lub spray zawierający diklofenak — lek z grupy NLPZ[3].

3. Co jest przyczyną i jak leczyć ból stawów dłoni?

Ból stawów dłoni niekoniecznie jest związany ze zwyrodnieniem. Wręcz przeciwnie, ten objaw pojawia się rzadziej, a częściej występują np. sztywnienie poranne czy deformacje [1]. Jeśli zatem ręce bolą, warto skonsultować się z lekarzem. Przyczyny mogą być związane np. z zapaleniem stawów czy z urazem.

Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.

Bibliografia:

[1] Zimmermann-Górska I., Goncerz G., Szczepański L., Choroba zwyrodnieniowa stawów, Medycyna Praktyczna, dostęp online 17.11.2023 r.: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.16.13.

[2] Klimiuk P.A., Kuryliszyn-Moskal A., Choroba zwyrodnieniowa stawów, Po dyplomie, dostęp online 17.11.2023 r.: https://podyplomie.pl/system/products/sample_pdfs/000/002/617/original/8_reumatologia_wyd2.pdf

[3] Guła Z., Korkosz M, Choroba zwyrodnieniowa stawów (artroza), Medycyna Praktyczna dla pacjentów; dostęp online 17.11.2023 r.: https://www.mp.pl/pacjent/reumatologia/choroby/65000,choroba-zwyrodnieniowa-stawow-artroza

[4] https://www.dikyspray.pl/, dostęp 17.11.2023 r.