Wybity palec to powszechnie występująca kontuzja, do której dochodzi najczęściej podczas uprawiania sportów kontaktowych, ale również w czasie wykonywania codziennych czynności – zawsze wtedy, gdy na staw działa duża siła. Powoduje niezwykle silne dolegliwości bólowe, które ustępują nieco po nastawieniu i odtworzeniu układu stawu. Leczenie oprócz nastawienia obejmuje łagodzenie przykrych objawów. Jak rozpoznać i usztywnić wybity palec? Jak odróżnić zwichnięcie od złamania? Odpowiadamy!
Spis treści:
- Wybicie (zwichnięcie) palca – co to za uraz i jak powstaje?
- Objawy wybitego palca. Jak rozpoznać zwichnięcie?
- Zwichnięcie a złamania palca – różnice
- Pierwsza pomoc po wybiciu palca u ręki. Jak zrobić opatrunek?
- Jak wygląda leczenie wybitego palca?
- Domowe sposoby na wybity palec
Wybicie (zwichnięcie) palca – co to za uraz i jak powstaje?
Wybicie palca to potoczne określenie zwichnięcia paliczków rąk lub stóp. Do jego wystąpienia dochodzi, kiedy siła urazu przekracza wytrzymałość torebki stawowej i otaczających ją więzadeł. Zwichnięcie polega na przemieszczeniu powierzchni stawowych względem siebie, poza położenie fizjologiczne, i całkowitym uszkodzeniu tkanek miękkich (torebki stawowej, więzadeł)1.
Uszkodzeniu może ulec tak naprawdę każdy ze stawów łączących paliczki, tj. poszczególne części palca. Wybicie najczęściej jednak dotyczy stawów międzypaliczkowych palców rąk i stóp, a także stawów śródręczno-paliczkowych obu rąk1. Główną przyczyną zwichnięcia jest uderzenie wyprostowanym palcem o twardą powierzchnię, np. o podłogę podczas upadku. Do tego typu urazów zwykle dochodzi podczas uprawiania kontaktowych dyscyplin sportowych, jak koszykówka czy siatkówka, ale też w czasie różnego rodzaju wypadków.
Objawy wybitego palca. Jak rozpoznać zwichnięcie?
W wyniku urazu palca dłoni lub stopy dochodzi do przemieszczenia końców kości względem siebie, co pociąga za sobą mnóstwo różnych dolegliwości. W pierwszej kolejności pojawia się silny i bardzo dotkliwy ból, po niedługiej chwili opuchlizna. Widać nieprawidłowe ułożenie i zniekształcony obrys stawu. Spuchniętym palcem trudno jest poruszać, dodatkowo może wystąpić drętwienie i mrowienie w obrębie palca1. Wskazane objawy powinny skłonić nas do wizyty u lekarza.
Zwichnięcie a złamania palca – różnice
Niektórzy mylą wybicie palca ze złamaniem. O złamaniu mówi się wtedy, gdy doszło do przerwania ciągłości kości na skutek urazu. Zwichnięcie jednak daje objawy nieco inne niż złamanie. Oprócz objawów takich jak silny miejscowy ból, obrzęk, zasinienie i ograniczenie ruchomości, które są typowe dla obu dolegliwości, w przypadku złamania dodatkowo występuje widoczna deformacja palca. Jeśli palec jest odgięty od prawidłowej osi, to najprawdopodobniej doszło do złamania z przemieszczeniem1,2.
Wspomniane objawy powinny skłonić do wizyty u ortopedy. Specjalista zleci wykonanie badania RTG, które potwierdzi lub wykluczy złamanie.
Pierwsza pomoc po wybiciu palca u ręki. Jak zrobić opatrunek?
Wybity palec wymaga nastawienia, które powinno się wykonać możliwie jak najszybciej1. Jeśli jednak nie potrafimy tego zrobić, należy założyć opatrunek na wybity palec i niezwłocznie udać się do przychodni lub szpitala, gdzie uzyskamy niezbędną pomoc.
Pierwsza pomoc obejmuje ustabilizowanie i zabezpieczenie zwichniętego palca. Z ręki, w której doszło do uszkodzenia palca, należy zdjąć biżuterię. Gdy uraz palca dotyczy stopy, powinniśmy zdjąć obuwie. Palec należy ustawić w takiej pozycji, w jakiej będą odczuwane najmniejsze dolegliwości. Postarajmy się unieruchomić dwie kości sąsiadujące z bolącym stawem, tak aby nie można było zginać ani prostować palca w tym stawie. Przyjęta pozycja powinna być jak najwygodniejsza1,3.
Po odpowiednim zabezpieczeniu wybitego palca należy udać się do lekarza.
Jak wygląda leczenie wybitego palca?
Podstawą leczenia zwichniętego palca jest nastawienie przemieszczonych końców kości i odtworzenie układu stawu. W większości przypadków można osiągnąć to w sposób zachowawczy, czyli bez ingerencji chirurgicznej. Pamiętajmy jednak, że nastawiać palec powinna odpowiednia osoba, która się na tym zna i potrafi takie nastawienie przeprowadzić w prawidłowy sposób. W przeciwnym razie może dojść nawet do pogłębienia uszkodzeń. Jeśli jednak zachowawcze nastawienie nie przynosi rezultatów, to konieczne będzie operacyjne nastawienie zwichnięcia1.
Po nastawieniu zwichnięcia palca zakłada się na niego unieruchomienie w postaci szyny gipsowej. O tym, ile trzeba będzie nosić szynę, informuje lekarz. Zwykle okres leczenia trwa od 2 do 4 tygodni. Unieruchomienie stwarza warunki odpowiednie do regeneracji uszkodzonych tkanek, jednocześnie zapobiegając rozszerzaniu się stanu zapalnego po okolicznych tkankach1,4.
Po zdjęciu opatrunku gipsowego z palca wskazana jest rehabilitacja1. Najlepiej zgłosić się do fizjoterapeuty, który pokaże ćwiczenia, jakie warto wykonywać na palec.
Na koniec warto jeszcze dodać, że raz wybity palec może wykazywać tendencję do podobnych urazów w przyszłości. Dlatego trzeba zachować ostrożność, szczególnie podczas aktywności fizycznych.
Domowe sposoby na wybity palec
Co prawda nie da się wyleczyć zwichniętego palca bez prawidłowego nastawienia i noszenia szyny gipsowej, jednak kurację taką można wspomóc, stosując leczenie zachowawcze. Jednym z najważniejszych jego elementów jest chłodzenie. Zbity i zwichnięty palec można trzymać w zimnej wodzie lub przykładać do niego schłodzone kompresy. Ochładzanie uszkodzonego miejsca powinno zmniejszyć obrzęk i zaczerwienienie, a także złagodzić ból. Zaleca się robienie zimnych okładów przez minimum 10 minut nawet co 2–3 godziny. Jeśli ból jest bardzo dotkliwy, szczególnie zaraz po urazie, można zastosować niesteroidowe leki przeciwbólowe (NLPZ)4.
Najczęściej zadawane pytania dotyczące wybitego palca:
- Po czym poznać, że palec jest wybity?
Na wybity palec najczęściej wskazują objawy takie jak dotkliwy ból, obrzęk czy nieprawidłowe ułożenie stawu i zniekształcony jego obrys. Dodatkowo występuje upośledzenie ruchomości palca.
- Jak długo goi się wybity palec?
Proces gojenia jest indywidualną kwestią i zależy od wielu czynników, np. czy stosowane było leczenie zachowawcze. Zwykle jednak wybity palec goi się ok. 3 tygodnie.
Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.
Bibliografia:
- Sułko J., Zwichnięcie, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2017 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/ortopedia/choroby-urazy/165512,zwichniecie (dostęp: 2022.08.25.)).
- Sułko J., Złamanie, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2017 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/ortopedia/choroby-urazy/165537,zlamanie (dostęp: 2022.08.25.)).
- Kwiatoń M., Zwichnięcia, skręcenia i złamania, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2019 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/pierwsza_pomoc/207697,zwichniecia-skrecenia-i-zlamania (dostęp: 2022.08.25.)).
- Łęgosz P., Sarzyńska S., Małdyk P., Podstawowe zasady postępowania w leczeniu zachowawczym urazów związanych z rekreacyjnym uprawianiem sportu, Z praktyki ortopedy, 3 września 2019, NR 15 (Sierpień 2019).
