Leczenie bólu

Wiele chorób dotyczących układu kostno-stawowego oraz okolicznych tkanek miękkich może powodować dolegliwości bólowe. Leczenie ostrego bólu może mieć charakter przyczynowy lub objawowy, w zależności od charakteru i źródła. Często stosuje się wielokierunkowe leczenie bólu, polegające na zastosowaniu kilku różnych terapii. Jak radzić sobie z bólem o stopniu łagodnym lub umiarkowanym? Jakie są metody złagodzenia bólu przewlekłego o dużym nasileniu? Przedstawiamy dostępne możliwości leczenia i uśmierzania bólu, poprawiające jakość życia pacjentów i umożliwiające powrót do zdrowia, a niekiedy nawet do pełnej sprawności.

Sposoby leczenia bólu u pacjentów – jakie są?

Ból o przewlekłym charakterze staje się niezależnym zespołem chorobowym i powoduje cierpienie obniżające jakość życia. Osobom cierpiącym z powodu bólu przewlekłego zaleca się udanie do specjalistycznej poradni leczenia bólu, posiadającej Certyfikat Polskiego Towarzystwa Badania Bólu. W takich miejscach pracuje wykwalifikowany personel medyczny posiadający odpowiednią wiedzę z zakresu medycyny bólu, który zapewnia odpowiednią opiekę zdrowotną i terapeutyczną pacjentom odczuwającym na co dzień silny ból.

Poniżej przedstawiamy dostępne metody leczenia stosowane u pacjentów z bólem o różnym nasileniu. Skuteczność leczenia jest indywidualną kwestią i zależy od wielu czynników.

Odpoczynek, ochrona, odciążanie i ucisk

Jeśli źródłem bólu jest uraz, a sam ból odczuwany jest w stopniu łagodnym lub umiarkowanym, to można spróbować zwalczyć go domowymi sposobami. Wskazana jest przede wszystkim ochrona części ciała, która uległa uszkodzeniu, w celu niepogłębienia urazu. Można zastosować zaopatrzenie ortopedyczne w postaci elastycznej opaski lub specjalnej ortezy, która wspomoże odciążanie i oszczędzanie chorej kończyny. W ciągu 24–48 godzin od momentu wystąpienia urazu powinno się jak najwięcej odpoczywać, najlepiej z kończyną uniesioną ponad poziom klatki piersiowej (serca). W przypadku obrzęków pomocne może okazać się zastosowanie umiarkowanego ucisku z wykorzystaniem bandaża lub opaski elastycznej¹.

Chłodzenie

Jednym z najważniejszych punktów postępowania okołourazowego jest ochładzanie uszkodzonego miejsca. W przypadku kontuzji zaleca się stosowanie zimnych okładów przez minimum 10 minut nawet co 2–3 godziny. Regularne chłodzenie uszkodzonej okolicy zmniejsza nasilenie stanu zapalnego, w tym objawy takie jak zaczerwienienie, nadmierne ocieplenie, obrzęk czy właśnie ból¹.

Farmakoterapia

W razie odczuwania bólu o dużym nasileniu wskazane jest podawane leków łagodzących przykre dolegliwości. Dostępnych jest wiele różnych leków, dzięki którym można skutecznie uśmierzyć ból w zależności od stopnia nasilenia.

Podstawą terapii farmakologicznej są leki przeciwbólowe i przeciwzapalne. Wskazane jest przede wszystkim stosowanie leków z grupy NLPZ, czyli niesteroidowych leków przeciwzapalnych (np. ibuprofen, ketoprofen, naproksen , diclofenac), zarówno w formie miejscowej (przezskórnej), jak i doustnej. Stosowanie leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych powoduje zmniejszenie doznań bólowych i stanu zapalnego, co jest szczególnie istotne w przypadku chorób o podłożu zapalnym i urazów¹.

W leczeniu bólu przewlekłego o dużym nasileniu często stosuje się silniejsze leki, np. słabe leki opioidowe lub silne opioidy. Leczenie przeciwbólowe zależy przede wszystkim od przyczyny bólu stopnia nasilenia przykrych dolegliwości. Leki dobiera się według tzw. drabiny analgetycznej, czyli schematu stosowania leków przeciwbólowych o różnej sile działania².

Jeśli istnieje taka potrzeba, np. w terapii bólu neuropatycznego, oprócz środków przeciwbólowych, stosuje się dodatkowo leki wspomagające, między innymi trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne czy przeciwdrgawkowe. Wszystko zależy od rodzaju leczonego schorzenia. Takie podejście stosuje się np. u pacjentów cierpiących z powodu bólu kręgosłupa, migren (przewlekłych bólów głowy), bólu pooperacyjnego czy choroby nowotworowej powodującej silny ból².

Fizjoterapia

Określonej grupie pacjentów w walce z bólem pomóc mogą ćwiczenia fizyczne i terapia manualna – ogólnie wszystko, co kryje się pod pojęciem fizjoterapia. Trudno jednak powiedzieć, jakie zabiegi będą najlepsze w danym przypadku. Warto więc udać się do wykwalifikowanego fizjoterapeuty, który dokona oceny stanu zdrowia i dobierze odpowiednią fizjoterapię.

Fizykoterapia

Kolejną metodą leczenia bólu, w tym szczególnie bólu przewlekłego, jest fizykoterapia. To sposób leczenia wykorzystujący działanie czynników fizycznych³.

Rodzaj czynników fizykalnych wykorzystywanych w zabiegach fizykoterapeutycznych³:

• elektrostymulacja,
• czynniki termiczne (ciepło i zimno),
• prąd stały, prądy impulsowe i prąd przemienny,
• promieniowanie świetlne i fale radiowe,
• promieniowanie podczerwone,
• promieniowanie ultrafioletowe,
• fale akustyczne,
• hydroterapia.

Metody i techniki fizykoterapii pomagają leczyć i zapobiegać uszkodzeniom oraz ograniczeniom aktywności, co pozwala utrzymać i optymalizować stan zdrowia³.

Zabiegi

Niekiedy stosuje się zabiegi powodujące czasową lub stałą przerwę w przekazywaniu informacji bólowej do ośrodkowego układu nerwowego. Do najpopularniejszych należą m.in.⁴:

• blokady – znieczulenie nerwów obwodowych poprzez podanie leku miejscowo znieczulającego,
• termolezja – zniszczenie struktur nerwowych metodą termokoagulacji z wykorzystaniem prądu elektrycznego,
• neuroliza – zniszczenie włókien nerwowych przez miejscowe podanie np. fenylu czy glicerolu.

Leczenie operacyjne

Operacja to swego rodzaju ostateczność. Znajduje zastosowanie w przypadku dużego nasilenia bólu, gdy dotychczasowa walka z nim nie przyniosła oczekiwanych efektów. U większości chorych można jednak uzyskać pewną poprawę, stosując leczenie zachowawcze. Decyzję o konieczności przeprowadzenia operacji podejmuje lekarz.

Najczęściej zadawane pytania dotyczące leczenia bólu:

1.Jak wygląda leczenie bólu?

Leczenie bólu najczęściej odbywa się wielopłaszczyznowo poprzez farmakoterapię, fizjoterapię, fizykoterapię i różne zabiegi, a w ostateczności przeprowadzana jest operacja.

2.Kiedy udać się do poradni leczenia bólu?

Wizyta jest wskazana w przypadku bólu przewlekłego, kiedy leczenie w poradni POZ nie przynosi efektów.

Bibliografia:

1. Łęgosz P., Sarzyńska S., Małdyk P., Podstawowe zasady postępowania w leczeniu zachowawczym urazów związanych z rekreacyjnym uprawianiem sportu, Z praktyki ortopedy, 3 września 2019, NR 15 (Sierpień 2019).
2. Votrubec M., Thong I., Ból neuropatyczny. Uaktualnienie postępowania, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2015 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/medycynarodzinna/diagnostyka-kliniczna/objawy-kliniczne/130062,bol-neuropatyczny-uaktualnienie-postepowania (dostęp: 2022.10.26.)).
3. Płaszewski M., Fizykoterapia, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2016 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/rehabilitacja/fizjoterapia/fizykoterapia/130232,fizykoterapia (dostęp: 2022.10.26.)).
4. Kocot-Kępska M., Przewodnik leczenia bólu: metody inwazyjne w leczeniu bólu przewlekłego, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2019 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/bol/wytyczne/205654,przewodnik-leczenia-bolu-metody-inwazyjne-wleczeniu-bolu-przewleklego (dostęp: 2022.10.26.)).