Zapalenie stawu barkowego i kaletki: jak rozpoznać i leczyć?

Zapalenie stawu barkowego to dolegliwość, która często pojawia się z wiekiem, ale może też dotknąć osoby aktywne fizycznie lub wykonujące prace wymagające ruchów ramion. Poznaj możliwe przyczyny i objawy zapalenia stawu barkowego. Dowiedz się, jakie są sposoby leczenia.

Staw barkowy – budowa

Bark to jedna z najbardziej złożonych struktur anatomicznych w ludzkim ciele. W przeciwieństwie do prostych stawów, takich jak łokieć czy kolano, bark tworzy tzw. kompleks barkowy. Obejmuje trzy główne stawy: staw mostkowo-obojczykowy, staw barkowo-obojczykowy oraz staw ramienny. Uzupełnia go funkcjonalne połączenie łopatki z klatką piersiową, zwane stawem łopatkowo-żebrowym. [1]

Funkcje stawu barkowego

Dzięki tej złożonej budowie możesz unosić ramię nad głowę, sięgać za plecy, obracać rękę czy wykonywać precyzyjne ruchy dłonią.

Staw ramienny – to największy i najbardziej ruchomy staw barku, łączący głowę kości ramiennej z panewką łopatki (wydrążeniem stawowym). Jego budowa przypomina kulę w zagłębieniu. Umożliwia ruchy w niemal wszystkich kierunkach: zginanie, prostowanie, odwodzenie, przywodzenie oraz rotacje.
Staw barkowo-obojczykowy – łączy koniec barkowy obojczyka z wyrostkiem barkowym łopatki. Choć jego zakres ruchu jest niewielki, uczestniczy w przenoszeniu sił pomiędzy tułowiem a kończyną górną i umożliwia ruchy unoszenia ramienia ponad poziom barków.
Staw mostkowo-obojczykowy – to jedyne bezpośrednie połączenie kończyny górnej z osią ciała, czyli klatką piersiową. Łączy koniec mostkowy obojczyka z rękojeścią mostka i chrząstką pierwszego żebra. Umożliwia niewielkie, ale bardzo ważne ruchy obojczyka – m.in. unoszenie, opuszczanie i rotację.

Współpraca tych struktur – wraz z licznymi mięśniami, więzadłami i kaletkami – sprawia, że bark jest niezwykle mobilny, ale jednocześnie wymaga precyzyjnej równowagi mięśniowej i stabilizacji. Nawet niewielkie zaburzenie w którymkolwiek z tych elementów może prowadzić do bólu, ograniczenia ruchomości czy przeciążeń. [1]

Ból stawu barkowego – przyczyny

Ból barku może mieć wiele przyczyn – od przeciążeń i urazów mechanicznych po stany zapalne czy zmiany zwyrodnieniowe. To jedno z częstych schorzeń narządu ruchu, które może znacząco ograniczać codzienne funkcjonowanie.

Przyczyną dolegliwości mogą być zarówno zmiany w samym stawie ramiennym, jak i w okolicznych strukturach: mięśniach, ścięgnach czy kaletkach maziowych. Ból barku może wynikać z takich schorzeń jak: [2]

uszkodzenie stożka rotatorów,
zespół ciasnoty podbarkowej,
uszkodzenie ścięgna głowy długiej mięśnia dwugłowego,
zamrożony bark,
zapalne choroby stawów,
choroba zwyrodnieniowa stawów.

Zdarza się, że ból pojawia się nagle, np. po intensywnym wysiłku lub stopniowo narastać, wskazując na przewlekły proces zapalny. [2]

Czym jest zapalenie stawu barkowego?

Zapalenie stawów* w okolicy stawu barkowego to stan, w którym dochodzi do podrażnienia i uszkodzenia tkanek stawowych – błony maziowej, kaletek, ścięgien lub torebki stawowej. Może mieć charakter ostry lub przewlekły, a jego przyczyną bywają urazy, infekcje, przeciążenia, ale też choroby autoimmunologiczne. W przebiegu zapalenia pojawiają się obrzęk, ból i ograniczenie ruchomości barku. [2,3]

Zapalenie stawu barkowego – objawy

Do typowych objawów zapalenia stawu barkowego należą: [2, 3, 4]

ból barku – często nasilający się przy ruchu lub w nocy,
obrzęk i ocieplenie w okolicy barku,
ograniczenie zakresu ruchu – szczególnie unoszenia ręki do góry i odwodzenia,
uczucie sztywności,
osłabienie siły mięśniowej ramienia.

W przypadku zapalenia o podłożu infekcyjnym mogą występować również objawy ogólne, takie jak gorączka i złe samopoczucie. [2]

Przyczyny stanu zapalnego

Zapalenie barku może być wynikiem przeciążenia, powtarzających się mikrourazów, ale też infekcji lub chorób zapalnych, takich jak reumatoidalne zapalenie stawów, łuszczycowe zapalenie stawów czy dna moczanowa. W ostatnim przypadku zazwyczaj występuje zespół charakterystycznych objawów, które ułatwiają proces diagnostyczny. [2]

Zapalenia kaletki podbarkowej

Zapalenie kaletki podbarkowej to stan zapalny, który dotyczy niewielkiej przestrzeni w górnej części stawu ramiennego, zwanej kaletką podbarkową. Ta struktura, otoczona błoną i wypełniona płynem, działa jako amortyzator, ułatwiając ruch stawu. W przypadku stanu zapalnego dochodzi do podrażnienia błony kaletki, a to prowadzi do jej pogrubienia, obrzęku oraz nadmiernego gromadzenia się płynu. Głównym objawem tego schorzenia jest ból barku, który może mieć różne nasilenie, pojawiać się nagle lub narastać stopniowo. Ból często promieniuje do szyi lub łokcia, nasila się w nocy i może utrudniać zasypianie. W miarę postępu choroby, dolegliwości bólowe mogą znacznie ograniczać ruchomość stawu.

Przyczyny zapalenia kaletki podbarkowej są różnorodne. Może być wywołane przeciążeniem barku, na przykład w wyniku powtarzających się ruchów ramienia podczas intensywnej pracy lub uprawiania sportów, takich jak siatkówka czy tenis. Inne czynniki obejmują zmiany zwyrodnieniowe, urazy barku, a także podłoże reumatologiczne lub infekcyjne. [4]

Zamrożony bark

Bark zamrożony, czyli zarostowe zapalenie torebki stawowej, to stan charakteryzujący się ograniczeniem ruchomości stawu ramiennego. Główne cechy tego schorzenia obejmują zmniejszenie podatności torebki stawowej, które prowadzi do trudności w wykonywaniu pełnego zakresu ruchów, zwłaszcza odwodzenia i rotacji. Może temu towarzyszyć uczucie sztywności stawu i ból – szczególnie na początku choroby.

Najczęstszą przyczyną zamrożonego stawu uszkodzenie stożka rotatorów. Inne czynniki ryzyka obejmują cukrzycę, choroby tarczycy, hiperlipidemię czy zawał serca. Dolegliwości zazwyczaj ustępują samoistnie w ciągu 6-18 miesięcy. [2]

Wysiękowe zapalenie stawu barkowego

Wysiękowe zapalenie stawu barkowego to rzadsza, ale poważniejsza postać zapalenia, związana z obecnością płynu zapalnego (wysięku) w jamie stawowej. Może mieć charakter bakteryjny, pourazowy lub być objawem choroby zapalnej stawów, np. reumatoidalnego zapalenia stawów. Objawy obejmują silny ból, obrzęk, ograniczenie ruchów i czasem gorączkę. To stan, który wymaga szybkiej diagnostyki i leczenia, by uniknąć uszkodzenia stawu. [5]

Zapalenie stawu barkowego – leczenie

Leczenie zapalenia stawu barkowego zależy przede wszystkim od przyczyny stanu zapalnego. W przypadku zmian mechanicznych najczęściej stosuje się rehabilitację, która ma na celu wzmocnienie mięśni stabilizujących bark, poprawę zakresu ruchomości i złagodzenie dolegliwości bólowych. W okresach zaostrzenia pomocne są zimne okłady, czasowe odciążenie barku oraz doustne leki przeciwbólowe i niesteroidowe leki przeciwzapalne. [2] W niektórych przypadkach ortopeda może zdecydować o podaniu leków bezpośrednio do stawu lub kaletki – zastrzyk (tzw. blokada) zawierający glikokortykosteroid i środek znieczulający. [4]

Jeśli stan zapalny wynika z chorób zapalnych, takich jak reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), dna moczanowa czy inne zapalne choroby tkanki łącznej, podstawą postępowania jest leczenie choroby podstawowej.

U części pacjentów z bardziej zaawansowanymi zmianami zwyrodnieniowymi lub z przewlekłym stanem zapalnym, który nie reaguje na leczenie zachowawcze, może być konieczne leczenie inwazyjne – np. artroskopia barku, usunięcie zwapnień czy naprawa uszkodzonych struktur stawowych. [4]

Najczęściej zadawane pytania dotyczące stawu barkowego:

Jak wygląda rehabilitacja zapalenia stawu barkowego?

Fizjoterapia i rehabilitacja zapalenia stawu barkowego jest jednym z najważniejszych elementów leczenia i polega przede wszystkim na stopniowym przywracaniu sprawności oraz zmniejszeniu dolegliwości bólowych. Choć w ostrym okresie objawów zaleca się unikanie ruchów nasilających ból i stosowanie okładów chłodzących, to już na wczesnym etapie – gdy tylko objawy nieco się wyciszą – wskazane jest wprowadzenie odpowiednio dobranych ćwiczeń. Ich celem jest wzmocnienie mięśni stabilizujących staw barkowy, poprawa zakresu ruchu oraz zapobieganie jego dalszym uszkodzeniom. Rehabilitacja może być wspomagana przez inne metody, np. fizykoterapię czy techniki manualne. Ostateczny plan terapii ustala specjalista – ortopeda, reumatolog lub fizjoterapeuta – w zależności od przyczyny zapalenia. [2]

Co zrobić w przypadku podejrzenia zapalenia stawu barkowego?

Jeśli podejrzewasz zapalenie stawu barkowego, jak najszybciej zgłoś się do lekarza ortopedy lub reumatologa, który potwierdzi diagnozę i wdroży odpowiednie leczenie. Lekarz prawdopodobnie zleci badania obrazowe, takie jak RTG, USG czy rezonans magnetyczny, a także badania laboratoryjne, które pomogą ustalić przyczynę dolegliwości. Możesz krótkotrwale stosować doustne lub miejscowe leki przeciwzapalne zgodnie z zaleceniami. [2,4]

Ponadto unikaj obciążania barku i daj mu odpocząć. Możesz stosować zimne okłady przez 15–20 minut kilka razy dziennie, aby złagodzić ból i stan zapalny.

Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.

Bibliografia:

Sokołowska-Pituchowa J., Anatomia człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2006, s. 149-152
Guła Z., Korkosz M., Ból barku: przyczyny, objawy i leczenie, Medycyna Praktyczna: https://www.mp.pl/pacjent/objawy/88166,bol-barku [Dostęp online: 21.05.2025]
Marijke Vroomen Durning, Shoulder Pain, WebMD: https://www.webmd.com/pain-management/why-does-my-shoulder-hurt [Dostęp online: 21.05.2025]
Stępień K., Zapalenia kaletki podbarkowej, Medycyna Praktyczna: https://www.mp.pl/pacjent/ortopedia/choroby-urazy/291127,zapalenia-kaletki-podbarkowej [Dostęp online: 21.05.2025]
Libura M., Podejrzenie wysiękowego zapalenia stawu barkowego, Medycyna Praktyczna: https://www.mp.pl/pacjent/zapytajlekarza/lista/show.html?id=103041 [Dostęp online: 21.05.2025]

Poprzedni wpis

Zapalenie stawu barkowego - przyczyny, objawy i metody leczenia