Zapalenie stawów – przyczyny, objawy i leczenie

Odczuwasz ból stawów i zauważasz ich obrzęk? Przyczyną tych dolegliwości może być zapalenie stawów. Ta choroba, występująca w kilku postaciach, jest stanem zapalnym, który może dotyczyć wielu stawów (dłoni, kolan, bioder itp.). Choroba ta, ostra lub przewlekła, ma różne przyczyny i często poważnie utrudnia codzienne życie. Dowiedz się więcej o jej objawach oraz poznaj metody leczenia zapalenia stawów.

Spis treści:

• Skąd się bierze zapalenie stawów? Przyczyny
• Co wskazuje na zapalenie stawów? Objawy
• Jak się rozpoznaje zapalenie stawów? Diagnoza
• Jak wygląda leczenie zapalenia stawów? Leczenie farmakologiczne i nie tylko

Skąd się bierze zapalenie stawów? Przyczyny

Zapalenie stawów to choroba zapalna często mylona z chorobą zwyrodnieniową stawów. Tymczasem w przeciwieństwie do zwyrodnienia przyczyną uszkodzenia stawów jest stan zapalny, a nie zużycie chrząstki. Nawracający ból może dotyczyć różnych stawów np. nadgarstków (zapalenie stawów dłoni), kolan (zapalenie stawu kolanowego), a nawet bioder (zapalenie stawu biodrowego) i może znacznie utrudniać codzienne ruchy. Przyczyny zapalenia stawów są zróżnicowane. Bardzo często jego podłoże tkwi w infekcji i patogenach, z którymi nie radzi sobie osłabiony układ odpornościowy lub czynnikach autoimmunologicznych. Innym razem jest spowodowane chorobą ortopedyczną [1].

Przy ustalaniu przyczyny zapalenia stawów trzeba wziąć pod uwagę również inne choroby, które mogą wywołać stan zapalny [2]:

• reaktywne (związane z immunologiczną odpowiedzią na patogen) zapalenia stawów towarzyszące infekcjom wirusowym (różyczka, mononukleoza zakaźna, wirusowe zapalenia wątroby, zakażenie HIV);
• septyczne zapalenie stawu (spowodowane bezpośrednim zakażeniem stawu przez bakterie np. Staphylococcus aureus);
• choroby bakteryjne (zwykle borelioza, salmonelloza, rzeżączka);
• sarkoidoza (tworzenie się guzków zapalnych w różnych obszarach ciała);
• hemochromatoza (nadmierne wchłanianie żelaza z przewodu pokarmowego).

Co wskazuje na zapalenie stawów? Objawy

Zapalenie stawów jest chorobą, która charakteryzuje się pojawiającym się nagle i trwającym krótko obrzękiem stawu. Nie może on być związany z przebytym urazem lub deformacją kostną. Ponadto chory odczuwa dotkliwy ból [3].

Oprócz obrzęku i bólu mogą wystąpić inne charakterystyczne objawy stanu zapalnego stawu m.in. [1, 3]:

• ograniczenie ruchomości zajętych stawów np. ruchu ręką, jeśli jest to zapalenie stawu łokciowego ;
• wzmożone ocieplenie bolącego miejsca;
• rumień skóry w okolicy chorego stawu;
• tkliwość pod dotykiem;
• stan podgorączkowy

Rozpoznanie choroby ułatwia stwierdzenie zajęcia co najmniej dwóch stawów (np. zapalenie stawu skokowego i kolanowego) oraz poranna sztywność stawów trwająca 30 minut [3].

Jak się rozpoznaje zapalenie stawów? Diagnoza

Pacjent, który zgłasza się do lekarza, zostaje poddany badaniu fizykalnemu. Jest to podstawowe narzędzie diagnostyczne w przypadku zapalenia stawów [3]. Warunkiem koniecznym rozpoznania tej choroby jest ból, a także obrzęk tkanek miękkich stawu (błony maziowej i torebki stawowej) oraz zwiększenie ilości płynu stawowego (wysięk zapalny) [2]. Jeśli lekarz ma wątpliwości, może zlecić wykonanie badań obrazowych, do których należą badanie USG z wykorzystaniem techniki PowerDoppler i rezonans magnetyczny [3].

• Warto zaznaczyć, że są różne rodzaje zapalenia stawów. Do dwóch najpopularniejszych należą wczesne zapalenie stawów (WZS) diagnozowane, jeśli ból i obrzęk trwają maksymalnie do roku od pojawienia się pierwszych objawów [2]. Jeśli natomiast dolegliwości mają charakter przewlekły i oprócz bólu, tkliwości stawu na ucisk, sztywności, obrzęku i ograniczeniu ruchomości w wielu stawach, pojawiają się liczne guzki reumatoidalne nad stawami, wówczas podejrzewa się reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) [4]. W takich sytuacjach lekarz zazwyczaj zleca wykonanie badań krwi, takich jak OB, CRP, oznaczenie czynnika reumatoidalnego i przeciwciał antycytrulinowych, a także zleca prześwietlenie zajętych stawów [3].

Jak wygląda leczenie zapalenia stawów? Leczenie farmakologiczne i nie tylko

Głównym celem leczenia zapalnej choroby stawów jest zwalczanie bólu, stanu zapalnego oraz przywrócenie prawidłowej funkcji zajętych stawów różnych narządów. Wszystkie te działania mają na celu poprawę jakości życia pacjenta [2].

W zależności od przebiegu choroby stosuje się różne rodzaje leczenia.

• Dwie kategorie leków – po pierwsze, niesteroidowe leki przeciwzapalne, które działają objawowo, łagodząc ból, zmniejszając obrzęk i sztywność stawów; taki lek przeciwzapalny ogranicza aktywność choroby i nasilenie dolegliwości stawowych; ponadto przejściowo podawane mogą być też glikokortykosterydy, które zmniejszają ból i obrzęk stawów [3].
• Miejscowa aplikacja niesteroidowych leków przeciwzapalnych w postaci żelu, maści lub plastrów (najczęściej z diklofenakiem) – to metoda często wykorzystywana w przypadku zapalenia małych i średnich stawów oraz u osób z przeciwwskazaniami do leczenia ogólnego (np. niewydolność nerek) [2].
• Kinezyterapia i ogólna aktywność fizyczna – spacerowanie, pływanie i jazda na rowerze, aerobik, nordic walking i ćwiczenia rozciągające to niektóre z aktywności, które korzystnie wpływają na elastyczność stawów oraz przyczyniają się do zdrowia i jakości życia [2].
• Zmiana stylu życia, w tym rzucenie palenia i zdrowa dieta oparta na sezonowych owocach i warzywach, bez przetworzonych produktów i alkoholu [2].
• Zabiegi fizykoterapii – np. ultradźwięki i laseroterapia [2].

Wiele postaci zapalenia stawów może prowadzić do okresowej lub stałej niepełnosprawności, która uniemożliwia chorym normalne funkcjonowanie. Dlatego nie należy lekceważyć objawów tej choroby i trzeba rozpocząć jej prawidłowe leczenie.

Najczęściej zadawane pytania dotyczące zapalenia stawów:

1. Ile trwa zapalenie w stawie?
Zapalenie stawów może utrzymywać się kilka tygodni lub miesięcy. Często początek choroby jest bardzo podstępny i nie daje objawów przez wiele miesięcy.

2. Co na zapalenie stawów?
Najczęściej zalecanym lekami na zapalenie stawów są niesteroidowe leki przeciwzapalne z diklofenakiem. Jest to substancja o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym stosowana do miejscowego leczenia bólu. Najwyższe stężenie diklofenaku do stosowania miejscowego – 4% roztwór zawiera Diky 4% [5].

Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.

Bibliografia:

1. Tomczak J., Rutkowska-Sak L., Ból i obrzęk stawów – od objawu do rozpoznania, 2016 (witryna internetowa: https://podyplomie.pl/pediatria/23505,bol-i-obrzek-stawow-od-objawu-do-rozpoznania, dostęp: 07.05.2025).
2. Rupiński R., Praktyczne wskazówki dotyczące postępowania we wczesnym zapaleniu stawów, Lekarz POZ 5/2022, s. 346-351.
3. Nowak B, Postępowanie we wczesnym zapaleniu stawów, „Przegląd Reumatologiczny” 2007, nr 5 (17), s. 9.
4. Guła Z., Korkosz M., Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS): przyczyny, objawy i leczenie, 2022 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/reumatologia/choroby/63732,reumatoidalne-zapalenie-stawow, dostęp: 07.05.2025).
5. Witryna internetowa: https://www.dikyspray.pl/